AR-GE ve inovasyon kavramları bugün hem ekonomik aktörlerin hem de siyasi aktörlerin üzerinde çokça durdukları konulardan. Mikro düzeyde şirketlerin sürdürülebilir büyüme performansı yakalayabilmesi, kurumsal Ar-Ge ve inovasyon performansının yükselmesine bağlı iken makro düzeyde ülkelerin istikrarlı ve katma değerli büyüme performansı yakalayabilmesi de ülkedeki Ar-Ge ve inovasyon performansının istikrarlı bir şekilde artmasına bağlıdır.
Ar-Ge ve inovasyon alanında danışmanlık ve araştırma faaliyetleri yürüten, SER Danışmanlık’ın hazırladığı ve ve geçen sene birincisini yayımladıkları Türkiye Ar-Ge ve İnovasyon Raporu’nun ikincisi yayımlandı. Türkiye’nin yıllık Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin izlenmesinin amaçlandığı raporda, Ar-Ge ve inovasyonu ilgilendiren birçok temel parametreyi istatistikî veriler ve somut olgular bağlamında izlemek üzere çarpıcı veriler paylaşılmış. Örneğin; Türkiye’nin Avrupa Birliği Ar-Ge fonlarına ödediği katkı payının %113’ünü geri almış olması. Bunun dışında ülkenin ihracat tutarı düşerken teknoparkların ihracatında yüksek artış kaydedilmesi, Türkiye’nin OECD ülkeleri içinde son 10 yılda patent başvurusu sayısını en çok arttıran ülke olması, girişim sermayesi yatırımlarının önceki yıla göre üç katına çıkması gibi bilgiler de raporda paylaşılan dikkat çekici veriler arasında.
Rapor, 4 farklı boyuttan Ar-Ge ve inovasyon dünyasının bir resmini sunuyor. Bunlar Ar-Ge ve İnovasyon Girdileri, Ar-Ge ve İnovasyon Faaliyetleri, Ar-Ge ve İnovasyon Çıktıları ve Yapısal Koşullar olarak sıralanıyor. Raporda yer alan veriler; TÜİK istatistikleri, OECD, WIPO, EPO, Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşların internet siteleri, bazı istatistiki veriler paylaşan uluslararası internet siteleri, Küresel İnovasyon Endeksi ve Avrupa Yenilik Karnesi raporları, ulusal kamu kuruluşlarının yıllık faaliyet raporları, yönetim danışmanlığı sahasında faaliyet gösteren bazı uluslararası şirketlerin raporları, internet ortamındaki haber siteleri gibi kaynaklara dayanıyor.
Raporda öne çıkan bazı tespitlerim şunlardır:
Türkiye son 10 yıllık patent başvuru sayısı artışında OECD ülkeleri içinde Birinci !!!
Türkiye patent başvuru sayısında Çin, ABD, Japonya, Kore gibi bu alanda önde gelen ülkelerin epey gerisinde olmasına rağmen patent başvuru sayısını 10 yılda %100 arttırmış. Türkiye 10 yılda gösterdiği bu performansıyla OECD ülkeleri arasında son 10 yılda -2020’de OECD’ye üye olan Kolombiya’ nın ardından- en çok artış sağlayan ülke olmuş. Ar-Ge personeli başına patent verimliliği analiz edildiğinde birçok Avrupa ülkesinin 100 araştırmacı başına patent sayısı 1-2 civarında iken Türkiye 4 patent sayısıyla patent verimliliğinde öne çıkan ülkelerden olmuş olduğu belirtiliyor.
Avrupa Birliği fonlarına ödediğimiz katkı payının %113’ünü geri aldık
Tüm ülkelerin AB’ den aldıkları katkı bir önceki yıla göre %8 artmışken Türkiye’ ye sağlanan katkı %83 artarak 71 milyon Avro olmuş. Böylece Türkiye’ nin AB’den Ufuk 2020 programı kapsamında bugüne kadar aldığı toplam katkı 296 milyon Avro olduğu belirtiliyor. Bu da Türkiye’ nin U2020 programına aktardığı bütçenin %113’ ünü geri aldığı anlamına gelmekte.
Özel sektörün Ar-Ge personeli istihdamında pandemiye rağmen yüksek artış
Özel sektörde istihdam edilen Ar-Ge personeli bu yıl %11 seviyesinde gösterdiği artışla 145.000 kişiye ulaşmış. 2020 başında tüm dünyayı sarsan Covid-19 salgınına rağmen Türkiye’ de özel sektördeki Ar-Ge personeli sayısının önceki senenin de üstünde bir artış göstermesi dikkat çekici. 2020’ de istihdam edilen toplam 15.000 Ar-Ge personelinin 14.000’ den fazlasını özel sektör istihdam etmiş. Sektörel olarak en fazla Ar-Ge personeli istihdamı artışı yazılım, elektronik, gıda ve eczacılık sektöründe görülüyor. Ar-Ge personelinin yine İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli illerinde yoğunlaşmaya devam ettiği tespit edimiş.
GSYH’ daki Ar-Ge harcamalarının payı arttı
Ar-Ge harcamalarının GSYH (Gayrisafi Yurt İçi Hasıla) içindeki oranı 1,09’ a yükselmiş. Kamu ve özel sektörün Ar-Ge harcamalarındaki artış genel anlamda geçen yılın altında kalmış. Buna ragmen, yine de bazı sektörlerde yüksek artışlar görüldüğü tespit edilmiş. Bu sektörlerden biri olan, yazılım sektörünün içinde olduğu belirtiliyor, Bilgi ve İletişim sektöründe Ar-Ge harcaması son 3 yıllık artış ortalamasının dahi üzerine çıkarak bir önceki yıla göre %34 artış göstermiş. Yine eczacılık ürünleri sektöründe %82’ lik bir artış yaşanmış.
KOBİ’ler Ar-Ge harcamalarını daha çok arttırmış
Büyük işletmeler Ar-Ge harcamalarını önceki yıla göre %17 arttırırken KOBİ’ ler Ar-Ge harcamalarını %30 arttırmışlar. Artış hızı düşse de Ar-Ge harcamaları içindeki en büyük pay hala daha büyük işletmelere ait (%65). Ar-Ge harcamaları bazında ilk 10’ a giren şirketler içinde Ar-Ge harcamasını en çok arttıran şirketler sırasıyla Tofaş (%62), TEI (%46) ve Arçelik (%24) olmuş.
İstanbul, Türkiye’nin Ar-Ge harcamalarının %26’ ını gerçekleştiriyor
Bu yıl Orta Anadolu ve Doğu Marmara bölgesinin Ar-Ge harcamalarındaki yıllık artış oranı İstanbul’ un artış oranından daha fazla olduğu belirtiliyor. Yine de Türkiye’nin toplam Ar-Ge harcamaları içindeki en büyük paya sahip şehir İstanbul olmaya devam ediyor. İstanbul’un toplam Ar-Ge harcamaları içindeki payı %26.
Ar-Ge merkezlerinde yüksek istihdam artışı
Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde ise daha fazla istihdam artışının yaşandığı bir yıl olmuş. Önceki yıl yalnızca %1 oranında artış gösteren Ar-Ge tasarım merkezlerinde ilave istihdam sayısı %4 oranında artış göstermiş. Ar-Ge ve tasarım merkezleri 6.500’ ün üstünde ilave istihdam gerçekleştirerek toplam istihdamda 74.000 kişiye ulaşmış.
Teknoparkların 2020 performansı
2020’ de 761 firma daha teknoparklarda yerini almış. Bu rakam son 5 yılın en yüksek rakamı. Buna karşın teknoparklardaki ilave istihdam rakamları geçen yıla göre daha az istihdam artışı gerçekleşmiş. Bir önceki yıl teknoparklar ilave 15.000 istihdam sağlarken 2020’ de 8.000 ilaveyle toplam 65.000 kişilik istihdama ulaştığı belirtiliyor.
Teknoparkların ihracat rakamlarında büyük artış
2020 ülke genelinde ihracatın düştüğü bir yıl olurken teknoparkların ihracat performansında yüksek bir artış gerçekleşmiş. Teknoparkların ihracat tutarları dolar bazında %20 artarak 5,5 milyar dolara çıkmış. Teknoparkların toplam ciroları içinde ihracatın payı %37’ ye ulaşmış.
Özel sektör Ar-Ge desteklerinde TÜBİTAK’ın payı düşerken KOSGEB’in payı arttı
TÜBİTAK’ ın özel sektöre verdiği Ar-Ge desteklerinde %35’ e varan bir düşüş, KOSGEB’ in KOBİ’ lere verdiği Ar-Ge desteklerinde ise %33 artış yaşanmış.
En fazla ihracat düşüşü yüksek teknolojide
İhracat gelirlerimiz teknoloji gruplarına göre genel anlamda bir düşüş yaşamış; imalat sanayiinde en fazla azalış yüksek teknoloji düzeyindeki sektörlerde gerçekleşmiş.
Girişim sermayesinin rekor yılı
Melek yatırımcılar ve girişim sermayesi yatırımları %200’ den fazla artarak rekor kırdığı bir yıl oldu 2021. En önemli gelişme ise Zynga oyun firmasının Peak Games’ i 1,8 milyar dolara satın alarak Türkiye’ nin start-upları arasında ilk “unicorn”un çıkmış olmasıydı. Tabi ki, Getir’ in 2 farklı Yatırım turundan sonra 2022 yılında decacorn olma yolunda.
Özet olarak; Raporda yer alan bilgiler, “Vizyon 2023” strateji belgesindeki hedeflerin gerisinde kaldığını göstermekle beraber son 10 yılda birçok kritik alanda önemli gelişmeler kaydettiğine de işaret etmekte. Türkiye; 2020’de araştırmacı sayısı, Ar-Ge harcamaları, patent sayıları gibi birkaç önemli göstergede her yıl olduğu gibi yine performansını arttırmaya devam ediyor.
Raporadan temin edilen ve yukarıda başlıklar halinde açıklamaya çalıştığım üzere her parametrede benzer performans görülmese de genel anlamda 2020 yılının, pandemiye rağmen, Ar-Ge ve inovasyon niteliği ve niceliğinde önemli artışların yaşandığı bir yıl olduğu sonucuna varılabilir. Bu noktada yapılması gereken bugünün rekabetçi ortamında vakit kaybetmeden zayıf tarafların, ülke gerçeklerine uygun olarak, güçlendirilmesi ve güçlü tarafların faydalı çıktılar üretmesini sağlamaya yönelik gerekli araçların seferber edilmesidir.
Bu sene ikincisi yayımlanan Türkiye Ar-Ge ve İnovasyon Raporu’nun tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Sizler için kaleme aldığım makalemi tüm Girişim Haber okurlarının ilgi ve bilgisine, beğenisine sunuyorum.
